• 14.07.2019

Çocuklarda solunum yolu enfeksiyonları ve korunma

Kış aylarının gelmesi ile birlikte solunum yolları enfeksiyonlarının sıklığı artmaktadır, özellikle hava sıcaklığında ani deÄŸiÅŸiklikler sonrası salgınlar görülebilmektedir. Okula giden bir çocuÄŸun yılda 6-7 kez soÄŸuk algınlığı geçirmesi normaldir. Solunum yolları enfeksiyonlarının çoÄŸu viral etkenlerle olur, antibiotik gerektirmez.

Solunum yollarında 200 den fazla virüs ve bakteri enfeksiyon yapar. Virüsler basit bir nezleden grip zatürreye kadar deÄŸiÅŸen hastalıklara neden olurlar, çocuklarda bronÅŸiolit, krup dediÄŸimiz enfeksiyonlar kışın sık görülür. Bakteriler de özellikle bademcik enfeksiyonları, orta kulak enfeksiyonu, sinüzit  ve zatürreye neden olabilirler.

Nasıl bulaşır?

Virüsler genellikle hasta kiÅŸinin öksürük, hapşırması sonrasında havaya yayılan damlacıklar ile bulaşır. Ellerle bulaÅŸma ve eÅŸyalar aracılığıyla indirek bulaÅŸma da olabilir. Grip virüsü eÅŸyalar üzerinde 12-24 saat kadar canlı kalabilmektedir. BulaÅŸmayı azaltmak için hasta kiÅŸilerin kalabalık ortamlara girmemesi veya maske kullanması önerilir. El yıkamaya dikkat etmeli, kışın kapalı ortamların havalandırılması saÄŸlanmalıdır. Sigara dumanı çocuklarda solunum yolları direncini düÅŸürerek enfeksiyon ve allerjilerin ortaya çıkışını kolaylaÅŸtırır.

Soğuk algınlığı ( Nezle)

Bu virüsler hava sıcaklığının düÅŸmesi ile etkinleÅŸirler. Burun akıntısı, hapşırma, hafif ateÅŸ belirtileri ile ortaya çıkar. Yüksek ateÅŸ olduÄŸunda orta kulak enfeksiyonu, sinüsit gibi bir komplikasyon hale gelmelidir.

Burun damlaları ile burun açık tutulmalıdır, gerekirse aÄŸrı kesici parasemol türü ilaçlar alınabilir. Bol sıvı, bitki çayları, taze sıkılmış portakal suyu, tavuk çorbası gibi içecekler rahatlatıcıdır. Kuru hava burun tıkanıklığını artırdığından kaloriferin üzerine su koyarak oda nemlendirilmelidir.

Belirtileri                                                            SoÄŸuk algınlığı                                                                  Grip

AteÅŸ                                                                     Nadir                                                                                   38-39 derece

BaÅŸ aÄŸrısı                                                            Nadir                                                                                   Sürekli

Genel aÄŸrı                                                           Az                                                                                         Yaygın

Yorgunluk                                                            Hafif                                                                                    2-3 hafta

Burun tıkanıklığı, hapşırma                                 Genellikle                                                                          Bazen

BoÄŸaz aÄŸrısı                                                       Genellikle                                                                          Bazen

Öksürük                                                             Nadir                                                                                   Genellikle

Komplikasyon                                                    Sinüsit, kulak enf                                                           BronÅŸit, zatürre

Korunma                                                            Genel önlemler                                                                              Aşı

Grip

Grip her yıl toplumun % 5-15'ni etkileyen çok bulaşıcı bir hastalıktır. Dünyada her yıl 3-5 milyon kiÅŸide ciddi hastalığa,250.000-500.000 ölüme yol açmaktadır. Grip virüsü 20-30 yılda bir pandemi denilen, kıtalar arası salgınlar yapar. 1957'de Asya gribi (H2N2), 1968'de Hong Kong gribi (H3N2), 2009 yılında Meksika gribi (H1 N1) tüm dünyada salgınlara ve ölümlere neden olmuÅŸtur. Grip virüsünün A Tipi insanlarda, kuÅŸ ve memelilerde hastalık yapar, B ve C tipi yalnız insanlarda görülür.

Grip virüsü antijenik yapısını hızla deÄŸiÅŸtirir, her yıl deÄŸiÅŸik tipler hastalık yapar. Bu tipleri belirlemek için Dünya SaÄŸlık Örgütü her yıl araÅŸtırmalar yapar. Türkiye'de de 2003 yılından beri ülkenin her tarafından alınan örnekler belli merkezlerde toplanarak sürveyans  çalışması yapılır. Bu bulgulara göre sonraki sezon için olası tipler belirlenip aşı hazırlanır. Aşı 3 tipe karşı koruyucudur son yıllarda dörtlü aşı kullanma sunulmuÅŸtur.

Grip sezonu genellikle Eylül - Ekim gibi baÅŸlamakla birlikte son 5 yıldır Aralık- Ocak ayında baÅŸlayıp Nisan-Mayıs aylarında bittiÄŸi görülmektedir.Bu nedenle grip aşısı Kasım- Aralık aylarında yapılabilir hatta grip geçirilmediyse Ocak-Åžubat aylarında da aşı yapılabilir. Aşının koruyuculuÄŸu 10-14 gün sonra baÅŸlar ve yaklaşık 6 ay devam eder.

Gribin diÄŸer virüs enfeksiyonlarından farkı ani baÅŸlaması ve 39-40 dereceye varan ateÅŸtir, bu iki özellik grip için tipiktir. Virüsle karşılaÅŸmadan sonra birkaç gün içinde belirtiler baÅŸlar ve ortalama 7-10 gün sürer. Yaygın kas aÄŸrıları, baÅŸ aÄŸrısı, titreme, bitkinlik nedeniyle yataÄŸa yatırır. Kuru öksürük vardır. Grip vücudun direncini  düÅŸürüp bakteriyel enfeksiyonlara zemin hazırlar. AteÅŸ ve öksürüÄŸün uzun sürmesi, solunum zorluÄŸu, kusma gibi bulgular varsa doktora baÅŸvurmalıdır.

Grip tedavisinde antibiyotiklerin yeri yoktur  ancak zatürre, bronÅŸit gibi ikincil enfeksiyonlar geliÅŸmiÅŸse antibiotik kullanılır. Virüse etkin olan antiviral ilaçlar seçilmiÅŸ olgularda kullanılabilir. Tedavide bol sıvı almak, dinlenmek, aÄŸrı kesici, ateÅŸ düÅŸürücü ilaçlar kullanmak önerilir.

Grip aşısı

Dünya SaÄŸlık Örgütü gripten korunmanın en iyi yolu olarak aşı önermektedir. Aşının koruyuculuk oranı ortalama % 60-70 civarındadır, bazı yıllar bu oran daha düÅŸebilmektedir, bu nedenle aşı yaptırma konusunda soru iÅŸaretleri oluÅŸmasa da özellikle risk grubundakiler baÅŸta olmak üzere aşı en etkili korunma yolu olarak önerilmektedir.

Risk grupları

• Astım, diyabet, kalp hastalıkları, böbrek hastalığı, kan hastalığı gibi kronik hastalığı olanlar ve aileleri,
• Bağışıklılık sistemi baskılanmış hastalar; Kanser hastaları, doÄŸuÅŸtan bağışıklık sistemi hastaları, kortizon kullananlar.
• 65 yaÅŸ üzerindekiler ( bazı ülkelerde 50 yaÅŸ kabul edilmektedir)
• SaÄŸlık çalışanları

6 ay-3 yaÅŸ arası çocuklarda da bağışıklık sistemi henüz tam geliÅŸmemiÅŸ olduÄŸu için aşı önerilmektedir.

Grip aşısı virüsün antijenik parçacıkları ile hazırlanır, canlı aşı deÄŸildir.

Kimler grip aşısı olamaz?

• 6 aydan küçük çocuklar
• AteÅŸli hastalık geçirenler
• Yumurta allerjisi veya aşı içindeki maddelere allerjisi  olanlar
• HamileliÄŸinin ilk 3 ayında olanlar

Aşı nasıl uygulanır?

• 6 ay-3 yaÅŸ arasındaki çocuklara 1/2  doz, büyüklere tam doz yapılır.
• Çocuk ilk kez aşı oluyorsa 1 ay arayla 2.doz yapılır.
• Aşı kas içine uygulanır, 2 yaÅŸ üzerinde koldan, küçüklerde bacaktan yapılır.

Yan etkisi var mı?

Canlı aşı olmadığı için hastalık yapması beklenmez, ancak hafif ateÅŸ, kas aÄŸrısı, bitkinlik olabilir. Lokal yan etkisi aşı yerinde kızarıklık ve aÄŸrıdır.

Solunum yolu enfeksiyonlarında korunmak için;

• Elleri sabunla yıkamalı, kirli ellerle yüze, ağıza dokunmamalı
• Hastalar ile yakın temastan, ortak eÅŸya kullanımından kaçınmalı,
• AVM, toplu taşım araçları gibi kalabalık yerlerde bulunmamalı,
• Gribe yakalanmış kiÅŸiler iyileÅŸinceye kadar iÅŸe veya okula gitmemeli,
• Hapşırık, öksürük sırasında aÄŸzı kağıt mendille veya dirseÄŸimizle kapatmalı,
• Beslenmeye dikkat etmeli, bol sıvı almalı (bal ve limonlu bitki çayları gibi) .Protein içeren gıdalar, vitaminden zengin sebze-meyve yenmeli (soÄŸan, sarımsak doÄŸal antibiyotik). Probiotikten zengin yoÄŸurt, kefir, turÅŸu, tarhana gibi besinler bağışıklık sistemine yardımcıdır.
• Her gün 15-20 dakika güneÅŸlenme (yeterli D vitamini almak önemli)
• Uyku: günde ortalama 8 saat uyumalı
• Bağışıklık sistemini güçlendirmek için  β-glukan, afrika sardunyası, kara mürver özü, propolis içeren ürünler kullanılabilir.

Uz Dr Hale Yener / Çocuk SaÄŸlığı ve Hastalıkları Uzmanı / Ä°RENBE